Jadowite lekarstwa - Artykuły naukowe

Jad jest złożoną, toksyczną mieszaniną związków o rozmaitym działaniu. Najczęściej są to związki białkowe. Jego skład chemiczny zależy od gatunku zwierzęcia – różny jest jad szerszenia, skorpiona, ale także różny jest jad węży, np. kobry, żmii czy grzechotnika.

Jad występuje u niektórych: pajęczaków (skorpiona, czarnej wdowy, pająka topika), węży (węża tygrysiego, czarnej mamby, żmii zygzakowatej, żararaki), ślimaków morskich (np. z rodziny stożków), meduz (osy morskiej), ukwiałów, owadów (np. pszczoły, osy, szerszeni), ryb (u niektórych sumów, u szkaradnicy), żab (drzewołazów), jaszczurek (helodermy meksykańskiej), ptaków (ifrity kowaldi), ssaków (dziobaka).

Jad jest wstrzykiwany w celu obezwładnienia lub zabicia ofiary, a czasami aby odstraszyć drapieżnika. Jad może mieć działanie neurotoksyczne lub hemolityczne. Działanie neurotoksyczne zaburza rozchodzenie się impulsów nerwowych po organizmie. Może również skutkować paraliżem, silnym bólem lub zanikiem czucia. Jady hemolityczne niszczą naczynia krwionośne, często powodując krwotoki wewnętrzne. Do innych skutków wprowadzenia jadu do organizmu ludzkiego zalicza się: senność, utratę świadomości, śpiączkę, problemy z oddychaniem, konwulsje, zaburzenie pracy serca, obniżenie ciśnienia krwi, dreszcze, wymioty, gorączkę czy ostry ból brzucha.

W latach 60. XX wieku uczony z Wielkiej Brytanii – John Vane wraz z zespołem prowadził badania nad sposobem regulowania ciśnienie krwi w organizmie ludzkim. Mając taką wiedzę, wykorzystał substancję zawartą w jadzie grzechotnika, która obniża ciśnienie krwi – do leczenia nadciśnienia. Sukces związany z tym odkryciem spowodował, że rozpoczęto badania nad dobroczynnym wpływem także innych substancji toksycznych na organizm ludzki. Obecnie są prowadzone badania m.in. nad substancjami zawartymi w jadzie skorpiona. Odkryto, że jedna z tych substancji ma zdolność przyklejania się do komórek nowotworowych. Połączenie tej substancji z inną substancją niszczącą komórki nowotworowe może być wykorzystane w leczeniu chorób nowotworowych. Podobne właściwości ma związek zawarty w jadzie skorpiona izraelskiego. Potwierdzono już, że niszczy on komórki groźnego nowotworu mózgu – glejaka.

W jadzie żmii o nazwie zdradnica śmiercionośna wykryto substancję, która powoduje zanik krzepliwości krwi. Jednym ze skutków ukąszenia tej żmii są rozległe krwotoki. Jak się okazuje omawiany związek może mieć zastosowanie w profilaktyce zawałów serca oraz udarów poprzez rozpuszczanie zakrzepów tworzących się w naczyniach krwionośnych.

Jad może być wykorzystany do leczenia bólu. Mambalgina – toksyna występująca w jadzie groźnego pająka – czarnej mamby, ma bardzo silne działanie przeciwbólowe. W odróżnieniu od morfiny stosowanej obecnie do uśmierzania bardzo silnego bólu, nie wykazuje ona właściwości uzależniających.

Badania nad zbawiennym wpływem toksyn na organizm ludzki prowadzone są od niedawna. Wszystkie nowe substancje, które mogą być dopuszczone do wykorzystania w leczeniu, muszą najpierw przejść wiele faz testów klinicznych, które pozwolą również zbadać ich ewentualny negatywny wpływ na organizm oraz sprawdzić ich działanie uboczne. Jednak wstępne wyniki badań pozwalają przypuszczać, że toksyczny jad przetworzony i użyty w odpowiedniej dawce może mieć w przypadkach nie tak znowu toksyczne działanie.

Tekst: dr Agata Dragan

Źródło:

Sekrety Nauki 4(14), 2013