Co to za drzewo, które daje światło, zawiera naturalny filtr przeciwsłoneczny można z niego zrobić mydło, z jego owoców wytwarza się olej, produkty kosmetyczne, a także … piękną biżuterię, którą noszą m.in. hollywoodzkie gwiazdy?

Drzewo, o którym mowa we wstępie artykułu ma jeszcze wiele zastosowań, ma także kilka nazw – tung molukański (Aleurites moluccanus), tungowiec molukański, dwuguz trzyłatowy, kroplan trzyłatowy, a także kukui. Ta ostatnia jest chyba najpopularniejsza. Tung jest gatunkiem drzewa z rodziny wilczomleczowatych (Euphorbiaceae). Prawdopodobnie pochodzi z Malezji, ale obecnie uprawia się go w wielu krajach tropikalnych i subtropikalnych. Na Hawaje trafił z pierwszymi polinezyjskimi żeglarzami.

Drzewo dorasta do wysokości 15 m, jego liście mają kształt sercowatojajowaty lub są trzyklapowe.

Kwiaty drobne i liczne, zebrane w szczytowe wiechy, mają dwudzielny kielich i 5 białawych płatków. Są rozdzielnopłciwe; w męskich jest 20 pręcików, w żeńskich zaś – 1 słupek.

Tung zasłynął przede wszystkim za sprawą okrągłych owoców o średnicy do 5 cm, zawierających 3 duże pestki.

Z nasion zwanych bankulami uzyskuje się olej bankul, używany głównie do wyrobu pokostów i mydła. Wyciąg ma właściwości wygładzające, uspokajające, regenerujące, stabilizujące i jest składnikiem łatwo wchłanialnym, zwiększającym odporność skóry na czynniki zewnętrzne (posiada naturalny filtr przeciwsłoneczny), łagodzi podrażnienia. Spalanie rozgniecionych nasion, zawierających ok. 60% tłuszczu, stanowi źródło oświetlania.

Z powodu bardzo małej masy i pięknego wyglądu po wypolerowaniu nasiona kukui stosuje się do produkcji pięknej biżuterii, kojarzonej z hawajskimi wyspami.

Nasiona wykorzystuje się także w kuchni indonezyjskiej (gdzie są nazywane kemiri), malajskiej (buah keras) i hawajskiej. Olej kukui zawiera dużą ilość nienasyconych kwasów tłuszczowych (przede wszystkim kwas linolowy). Obecności tunga można doszukać się w wielu daniach z egzotycznych zakątków Azji, jak Malezja czy Bali, np. w potrawie o nazwie opor ayam – kurczak w kokosowym sosie.

Hawajczycy w chwilach niepokoju, zdenerwowania mawiają:

Pupuhi kukui – malino ke kai.

Co można przetłumaczyć w taki sposób – jeśli wody morza są niespokojne rybak musi żuć nasiona kukui, a potem je wypluć. Morze powinno stać się spokojnym i przejrzystym.

Drzewa symbolizują oświecenie, spokój. Ale przede wszystkim tung to drzewo światła. Bywa nazywany Candelnut Tree. Jego owoce łatwo palą się, a ponieważ tworzą złożone owocostany, kolejne orzeszki zapalają się od siebie, podtrzymując w ten sposób światło. W polinezyjskich domach za doglądanie ognia i dbanie o to by nie zgasł odpowiedzialne często były…dzieci.

Z sadzy powstałej przy spalaniu orzechów wyrabiano barwniki do wykonywania tatuaży, barwienia tkanin i malowania etnicznych wzorów na łodziach, często wykonywanych z pnia tunga.

Tekst: dr. inż. Ewa Zaraś-Januszkiewicz

Bibliografia

Podbielkowski Z., 1989: Słownik roślin użytkowych. PWRiL, Warszawa

Rośliny kwiatowe. Warszawa: Muza S.A., 1998, s. 390-391, seria: Wielka Encyklopedia Przyrody.

Smith, C.A. 1966. Common names of South African plants. Memoirs of the Botanical Survey of south Africa No. 35.

Galeria zdjęć