Dwulistnik muszy to roślina z rodziny storczykowatych. Jej kwiaty przypominają odwłok samic pewnych gatunków owadów należących do błonkówek. Dlaczego? – przeczytajcie.

Dwulistnik muszy (Ophrys insectifera) jest rośliną z rodziny storczykowatych (Orchidaceae), objętą ochroną ścisłą, należy zarazem do najrzadszych roślin w Polsce. Może osiągnąć wysokość do 50 cm, a sam kwiatostan do 20 cm, kwiaty występują w liczbie od 2 do 20, są średniej wielkości i przypominają owady samic błonkówek zarówno pod względem barwy, kształtu, jak i zapachu.

Jest jedynym przedstawicielem storczykowatych, u których zapylanie następuje w wyniku tzw. pseudokopulacji. Polega to na tym, że pewna część kwiatu określana mianem warżki (inaczej powabni) kształtem i wonią, przypomina samcom owadów odwłoki samic. Gdy owad siada na warżce i podejmuje próbę kopulacji, przyklejają się do niego pyłkowiny. Podczas kolejnej próby podjęcia aktu płciowego na warżce innego egzemplarza dochodzi do przeniesienia pyłkowin na znamię słupka i tym samym do zapylenia. Dwulistnik muszy zapylają dwa gatunki owadów, należących do błonkówek: niestylak piewikowiec (Gorytes fargei) lub niestylak wąsal (Gorytes mystaceus).

Dwulistnik rośnie w miejscach umiarkowanie ocienionych i słonecznych na podłożu wapiennym, na murawach kserotermicznych. W Polsce jego występowanie ogranicza się do południowej części kraju. Jego stanowiska były notowane na Wyżynie Miechowskiej, Wyżynie Lubelskiej, w Tatrach i Pieninach. Rodzaj dwulistnik (Ophrys) obejmuje w sumie 252 gatunki występujących głównie w Afryce i basenie Morza Śródziemnego. Jedynie dwulistnik muszy wykracza bardzo poza te granice, północny zasięg jego występowania sięga aż po Skandynawię i Estonię.

Populacja tego ciekawego gatunku zanika, co jest spowodowane wzrostem żyzności gleby na jego stanowiskach, prowadzącym do ekspansji innych gatunków utrudniających egzystencję storczykowi. Może być także niszczona wskutek prac rolniczych – cebulki storczyka nie przetrzymują nawet jednorazowej orki.

Dwulistnik muszy jest zapisany w Polskiej Czerwonej Księdze jako gatunek narażony, a w Liście roślin rzadkich i zagrożonych jako gatunek rzadki.

Tekst: dr hab. Agnieszka Pociecha

Literatura:

Walusiak E., Gawryś W. 2007. Nowe stanowisko dwulistnika muszego Ophrys insectifera L. w Tatrzańskim Parku Narodowym. Chrońmy Przyrodę Ojczystą. (63) 5; 103-108

Galeria zdjęć