Przebój kinowy Jamesa Camerona pt. „Avatar” to nie tylko wciągająca opowieść, ale i zapierająca dech w piersiach sceneria. Choć flora Pandory została od podstaw wykreowana na potrzeby filmu, wiele fikcyjnych gatunków jest inspirowanych ziemskimi roślinami egzotycznymi.

Obok pnączy i lian występujących zarówno na Ziemi jak i na filmowej Pandorze, księżyc jest także domem dla takich roślin jak lód na patyku – absorbujący trujące gazy z atmosfery, pasożytniczy dzban, czy jedyne w swoim rodzaju Drzewo Dusz. To ostatnie jest w produkcji Camerona uosobieniem sił witalnych Pandory i zamieszkujących ją Na’vi, a nasiona – atokirina – uważane są za czyste i święte duchy.

Z botanicznego punktu widzenia Drzewo Dusz przypomina dużą wierzbę płaczącą. Także zjawiskowa atokirina, którą unosząc się na wietrze przypominają niewielkie meduzy, ma swój ziemski roślinny pierwowzór. Są nim kwiaty kebena okazałego (Barringtonia asiatica (L.) Kurz).

Keben to gatunek drzewa z rodziny czaszniowatych (Lecythidaceae Poit.). Naturalnie występuje na wybrzeżu Oceanu Indyjskiego i zachodniego Pacyfiku w formacjach zarośli i lasów namorzynowych. Osiąga 15 metrów wysokości. Cechą charakterystyczną tej rośliny są korzenie rozwijające się płytko przy powierzchni gruntu i przez to dobrze widoczne nawet w dużej odległości od drzewa. Niezwykle pięknie prezentują się liście kebena – wiecznie zielone, lśniące, owalne, osiągające długości do 60 centymetrów. Na szczytach pędów tworzą szerokie (o średnicy ponad 1 metra) parasole.

Jednak to kwiaty są największą ozdobą rośliny. Bardzo duże, pachnące, o płatkach kremowobiałych. Ich charakterystyczną cechą jest duża liczba pręcików ułożonych w kształcie pędzelka. Kwiaty są zapylane przez ćmy i nietoperze, dlatego też najsilniej pachną nocą (zapach jest silny i przyjemny). Otwierają się wieczorem i opadają przed świtem (a w czasie opadania przypominają atokirinę). Niezwykłe są także owoce kebena – duże, brązowe i kanciaste. Pod względem botanicznym są to pestkowce, z grubą twardą łupiną. Dzięki niej są odporne na niszczycielskie działanie słonej wody – mogą dryfować po oceanie nawet 15 lat!

Drzewo jest sadzone powszechnie w tropikach jako roślina ozdobna. Jest dość popularne jako drzewo przyuliczne. Nie można jednak zapominać, że mimo swej urody jest to roślina trująca. Miąższ owoców i sproszkowane nasiona tradycyjnie stosowane są do ogłuszania ryb, stąd zwyczajowa nazwa angielska kebena okazałego to Fish Poison Tree, Pulat lub Sea Poison Tree. Zawarte w nich toksyczne substancje u ryb powodują paraliż pęcherza pławnego. Wyciągi z kebena stosowane są również w środkach owadobójczych używanych w tropikach. Jednocześnie nasiona wykorzystywane są w medycynie naturalnej, jako składnik leków antymalarycznych, a na Filipinach preparaty przygotowywane z liści stosuje się w leczeniu dolegliwości reumatycznych, żołądkowych oraz… w pozbywaniu się robaków jelitowych. Olej pozyskiwany z nasion używany jest lokalnie w lampach, a z drewna wykonuje się tradycyjne ozdoby. Keben okazały jest także ulubionym drzewem jednej z największych ciem świata – pawicy atlas (Attacus atlas).

Tekst: Ewa Zaraś-Januszkiewicz

Źródła:

Albrecht Llamas K., 2008: Tropical Flowering Plants. Portland: Timber Press

http://manokwaripapua.blogspot.com/2010/08/barringtonia-asiatica-beautiful-but.html z dnia 21.01.2013

http://www.butterflyutopia.com/138.html z dnia 21.01.2013

http://www.mobot.org/MOBOT/research/APweb/

http://www.theplantlist.org/tpl/record/kew-313402

Rohwer J., 2002: Atlas roślin tropikalnych. Warszawa: Horyzont

Węglarscy J. i K., 2008: Użyteczne rośliny tropików. Szkice etnobotaniczne. Poznań: Bogucki Wydawnictwo naukowe

Galeria zdjęć