Meteoryt – pozostałość drobnego skalnego ciała niebieskiego (meteoroidu) przyciągniętego przez znacznie większe ciało niebieskie, która w postaci ciała stałego dotarła do jego powierzchni. Badaniem meteorytów i wszystkich aspektów z nimi związanych zajmuje się meteorytyka.
Ponieważ pojęcia meteoroidu, meteoru i opisywanego meteorytu są często mylone ze sobą, istotne jest wskazanie różnic pomiędzy nimi:
Meteoroidy są to najmniejsze ciała znajdujące się w kosmosie. Powstały podczas formowania się układu słonecznego, miało to miejsce 4,5 miliarda lat temu. Najwięcej meteoroidów krąży między orbitami Marsa i Jowisza. W przestrzeni kosmicznej meteoroidy zderzają się ze sobą przez co wypadają ze swoich orbit i niekiedy wpadają na kurs kolizyjny z Ziemią. Te, które wpadną w atmosferę ziemską, przelatują przez nią z początkową prędkością ok. 20 km/s, a na skutek oporu powietrza wyhamowują na wysokości 20-40 km, rozgrzewając się i świecąc. Ich świetlne ślady nazywa się meteorami. W trakcie hamowania, na skutek wzrostu temperatury, następuje najczęściej całkowite unicestwienie takiego meteoroidu. Jednak czasami, w przypadku większych obiektów, zdarza się, że ich ocalałe części docierają do powierzchni Ziemi i to one właśnie nazywane są meteorytami.
Większe meteoroidy przy wkraczaniu w atmosferę, ze względu na dużą masę i prędkość, rozpadają się i spadają na powierzchnię Ziemi jako „deszcz meteorytowy”. Powierzchnię spadku nazywamy elipsą rozsiania.
Meteoryty otrzymują nazwy zgodnie z miejscem upadku lub znalezienia. Meteoryt, po znalezieniu, może otrzymać nazwę, najbliższego charakterystycznego punktu geograficznego np. rzeki (np. meteoryt Willamette), góry, pasma górskiego (np. meteoryt Sikhote-Alin), jeziora (np. meteoryt Tagish Lake), miasta (np. meteoryt Viedma) lub wioski. Nazwy meteorytów nadawane są w języku kraju, w którym spadł i nie podlegają zmianie nawet jeśli po pewnym czasie ulegają zmianie nazwy geograficzne, miejsca upadku. Gdy w tym kraju nie używa się alfabetu łacińskiego, nazwa meteorytu zapisywana jest w angielskiej transkrypcji fonetycznej. W przypadku stwierdzenia, że niektóre znajdowane w różnych okresach czasu na danym terenie, okazy meteorytów należą do tego samego spadku (upadek w formie deszczu meteorytowego), nadaje się im jedną wspólną nazwę.
Rodzaje meteorytów
- Syderyty (żelazne) - Rys. 1
- Syderolity (kamienno-żelazne) - tworzą się między metalicznym jądrem a krzemianową powłoką planetoidy – Rys. 2
-
Aerolity
(kamienne, krzemianowe):
- Chondryty (do 10% krystalicznego żelaza) – Rys. 3,
- Achondryty (do 1% krystalicznego żelaza, do złudzenia przypominające bazalty) - Rys. 4
Skład mineralny meteorytów
- syderyty - Fe, Ni, Co; żelazo występuje w formie oktaedrycznych kryształów szkieletowych tzw. figury Widmanstättena. Stanowią około 5% meteorytów spadających na Ziemię
- syderolity - minerały krzemianowe jak w aerolitach, a ponadto żelazo, bogate w nikiel i kobalt. Stanowią około 1% meteorytów spadających na Ziemię
- chondryty - pirokseny (np. enstatyt) i oliwiny - skład podobny do perydotytu. Stanowią około 86% meteorytów spadających na Ziemię.
- achondryty - pirokseny i plagioklazy - skład podobny do bazaltów, charakterystyczny minerał to np. ilmenit. Stanowią około 8% meteorytów spadających na Ziemię.