Co to jest szadź i czym się różni od szronu?

Szadź (czasem używa się formy „sadź”) jest osadem atmosferycznym, podobnie jak rosa czy szron, które tworzą się bezpośrednio z pary wodnej przy znacznym spadku temperatury gruntu. Powietrze ochładza się wtedy od podłoża i zawarta w nim para wodna skrapla się na różnych przedmiotach, tworząc krople rosy, a w przypadku temperatury ujemnej – kryształki szronu.

Szadź powstaje z drobnych kropelek przechłodzonej wody tworzących mgłę (o wodzie przechłodzonej pisaliśmy w artykule „Jak zamrozić wodę w kilka sekund?”). Kropelki takie mają średnicę około 0.01 mm i dzięki tak małym rozmiarom nie zamarzają w temperaturze nawet do minus kilkunastu stopni Celsjusza. Gdy mgła występuje podczas ujemnych temperatur, a do tego wieje wiatr, to kropelki wody natychmiast zamarzają w zetknięciu z różnymi zimnymi przedmiotami. Od strony dowietrznej tworzą się „chorągiewki” złożone z nieprzeźroczystej masy lodowej. Najczęściej masa ta jest gąbczasta, krucha i składa się z wielu podobnych do siebie, łatwych do strącenia „piórek”. Jest to tak zwana szadź szronowa. Czasem jednak, gdy temperatura jest zbliżona do zera stopni Celsjusza, szadź tworzy twardą, matową, silnie przymarzniętą „chorągiewkę”, gdyż kropelki zdążą rozpłynąć się po podłożu zanim mocno do niego przymarzną. Jest to tak zwana szadź lodowa.

Na nizinach szadź występuje rzadko i zazwyczaj tworzy małe, kilkumilimetrowej długości piórka. Natomiast w górach jest zimą zjawiskiem typowym, a ilość wody pochodząca z tego osadu jest znacząca w bilansie wodnym. W górskich lasach grube, ciężkie warstwy szadzi mogą powodować łamanie się gałęzi drzew.

Tekst i fotografie:

Jerzy Speil

Obserwatorium Geofizyczne w Książu

Galeria zdjęć