Trzęsienia ziemi w Polsce? Naturalnie!
Polska jest krajem o niewielkiej sejsmiczności naturalnej. Wynika to z położenia z dala od aktywnych tektonicznie granic płyt tektonicznych. Specyfiką naszego kraju jest natomiast występowanie sejsmiczności indukowanej. Aktywność ta, spowodowana prowadzeniem wydobycia surowców naturalnych, jest jedną z największych tego typu na świecie. Genezą powstawania zjawisk sejsmicznych indukowanych działalnością górniczą jest naruszenie stabilności górotworu w trakcie eksploatacji i zmiana pola naprężeń. Ogniska wstrząsów górniczych występują płytko, co powoduje koncentrację szkód w obszarze epicentralnym. Wstrząsy te są zwykle słabsze od naturalnych ze względu na fakt, że skały eksploatowane są na mniejszej głębokości niż występują naturalne zjawiska i nie są w stanie zgromadzić tak wysokich naprężeń jak w przypadku zjawisk tektonicznych.
Wstrząsy górnicze występują w trzech rejonach: na Górnym Śląsku, w Legnicko-Głogowskim Okręgu Miedziowym oraz w Kopalni Węgla Brunatnego „Bełchatów”. Dawniej – przed zamknięciem Wałbrzyskiego Okręgu Węglowego – występowały również słabe wstrząsy w tamtejszych kopalniach. Obecnie zjawiska takie nadal jeszcze występują, lecz rzadko i nie osiągają już takiej siły, aby mogły być odczuwane na powierzchni. Nie jest znany fakt występowania wstrząsów w innych kopalniach.
Spośród trzech rejonów występowania wstrząsów górniczych, najwięcej zjawisk występuje na Górnym Śląsku. Wstrząsy górnośląskie rzadko osiągają siłę stanowiącą zagrożenia sejsmiczne. Bardzo duże zjawiska należą do rzadkości. Na przestrzeni historii odnotowano tylko 3 o magnitudzie 4.0 lub więcej – wszystkie z nich miały miejsce w latach 1980-tych. Obecnie tylko około 20 zjawisk rocznie przekracza magnitudę 3.0 i może powodować skutki na powierzchni.
W Legnicko-Głogowskim Okręgu Miedziowym (LGOM) dochodzi do wstrząsów większych niż na Górnym Śląsku. Największe znane zjawisko z LGOM wystąpiło w 1977 roku na kopalni „Lubin” i miało magnitudę 4.5. Ostatni bardzo silny wstrząs o magnitudzie 4.0 w tym rejonie odnotowano w dniu 19 marca 2013 roku w rejonie ZG „Rudna” Odczuwalność największych zjawisk z LGOM może przekraczać 100 km od ogniska.
W Kopalni Węgla Brunatnego „Bełchatów” wstrząsy występują rzadko, lecz są one stosunkowo duże. Wynikają prawdopodobnie z uwolnienia naprężeń istniejących w podłożu – do czego dochodzi na skutek wybrania nadkładu. Cztery zjawiska przekroczyły magnitudę 4.0 i w rejonie epicentrum spowodowały drobne uszkodzenia budynków. Największe zjawisko wystąpiło w 1980 roku (magnituda 4.6), a ostatnie 22 stycznia 2010 r. Dla porównania największe naturalne trzęsienie ziemi, zarejestrowane w Polsce miało magnitudę 4.7 i wystąpiło na Podhalu.
tekst
dr Grzegorz Lizurek
Instytut Geofizyki PAN
Źródła:
Opracowano na podstawie materiałów edukacyjnych ZSiFWZ IGF PAN autorstwa mgr E. Zarzyckiej oraz publikacji : Wiejacz P., Lizurek G., 2012 – Sejsmologia nauka nie zawsze rozumiana. Fizyka w Szkole nr 2, Warszawa
Galeria zdjęć
