Rozdział III – wiedza. Skały: ogólny podział i cykl skał
Skały występujące na naszej planecie można podzielić na trzy rodzaje. Każdy z tych rodzajów stanowi część pewnego cyklu, który nieustannie wpływa na wygląd powierzchni naszej planety.
Wiele elementów naszej przyrody ożywionej i nieożywionej funkcjonuje w cyklach. Najbardziej znane przykłady cykli to pory roku, fazy Księżyca, pory dnia, cykl krążenia wody, albo węgla, cykl rozmnażania i umierania.
Skały występujące w przyrodzie także posiadają swój cykl. Możemy go nazwać cyklem skalnym. Aby o nim powiedzieć musimy sobie przedtem wspomnieć coś niecoś na temat tego jakie rodzaje skał znamy.
Nasze ziemskie skały możemy
podzielić zasadniczo na 3 grupy:
-skały magmowe
-skały osadowe
-skały metamorficzne.
Skały magmowe możemy podzielić
na wulkaniczne, czyli wylewne i plutoniczne, czyli głębinowe.
Skały osadowe możemy podzielić na osadowe chemiczne - czyli na takie, które
wytrącają się z roztworu (np. sól kamienna, gips), osadowe okruchowe (piaski,
żwiry, zlepieńce) i osadowe organogeniczne (np. wapienie).
Skały te są elementami zamkniętego cyklu przemian skał skorupy ziemskiej. Cykl ten jest związany z ruchami skał litosfery, w czasie tzw. wędrówki kontynentów.
Powierzchnia Ziemi jest erodowana pod wpływem wody, wiatru, temperatury. W wyniku erozji np. skały są kruszone i rozdrabniane, a następnie transportowane przez wodę i przez wiatr. Tak powstają skały osadowe okruchowe.
Skały okruchowe mogą powstać ze skał magmowych, ale także ze skał osadowych, takich jak np. wapienie. Wapienie z kolei powstają najczęściej dzięki nagromadzeniu się szczątków zwierząt i mikroorganizmów w zbiornikach wodnych.
Niektóre zasolone zbiorniki wodne, również stare, zamknięte morza mogą wyparować tworząc sady składające się z soli, gipsów i węglanów.
Jeśli istniejące skały są poddane działaniu wysokich temperatur i ciśnienia, to mogą wtedy ulec metamorfizmowi przekształcić się w inne skały, np. wapienie pod wpływem wysokich temperatur (przynajmniej 300˚C) mogą stać się marmurami. Skały mogą ulec również całkowitemu przetopieniu, np. kiedy zostaną zsubdukowane (subdukcja - proces, w czasie którego jedna płyta tektoniczna wsuwa się pod drugą).
Nowe skały magmowe powstają w strefach ryftów lub z lawy wulkanicznej z czynnych wulkanów.
Każdy kawałek skały, który podniesiemy do ręki kiedyś powstał i kiedyś zostanie zniszczony, po to by mógł powstać nowy fragment skały. Na tym polega cały cykl.
P.S.
Na schemacie, możecie zobaczyć jakie są relacje pomiędzy poszczególnymi rodzajami skał oraz jakie procesy prowadzą do ich powstania.
